کود شیمیایی چیست؟

اگه به دنبال راهی برای بهبود عملکرد محصولات گیاهی خود هستین، بهتره اهمیت استفاده از کود شیمیایی (Chemical Fertilizer) رو نادیده نگیرین. این کود، مواد مغذی مورد نیاز گیاه رو برای رشد فراهم میکنه و جالب تر از همه اینکه این کار رو بلافاصله انجام میده. به طوری که برای دیدن رشد و نمو گیاهان نیاز به انتظار خیلی زیاد نیست. استفاده مناسب از کود شیمیایی، یکی از مقرون به صرفه ترین روش ها برای تقویت گیاهان باغ و آپارتمانی هستش. با این حال، برای شناخت بیشتر این نوع کود با مقاله دیگری از سبزآفرین همراه باشید.

کود شیمیایی چیست؟

اصطلاح کود شیمیایی به هر نوع ماده با ترکیب شیمیایی گفته میشه که به طور خاص برای افزایش عملکرد محصولات گیاهی استفاده میشه. به عنوان مثال، بعضی از کودهای شیمیایی حاوی نیتروژن هستن، در حالی که بعضی دیگه دارای فسفاتن و کودهای دیگه پتاسیم دارن. کودهای شیمیایی اغلب حاوی ترکیبی از آمونیوم فسفات، نیتروفسفات، پتاسیم و سایر مواد مغذی هستن. همونطور که از مواد تشکیل دهنده این کود مطلع شدین، توجه داشته باشین که یک کود شیمیایی مناسب، به آب و هوا و نوع محصول نیز بستگی داره.

اهمیت استفاده از کود شیمیایی

مواد مغذی داخل کود شیمیایی با دقت زیادی اندازه گیری میشن و مقادیر اون ها درست تو بسته بندیشون ذکر میشن. وقتی از اون ها استفاده میکنین، دقیقاً میدونین که چه مقدار از یک عنصر مشخص رو به خاک خود باید اضافه کنین. کودهای آلی به دلیل منابعی که دارن، کمی غیرقابل پیش بینی هستن. به عنوان مثال، درباره خیلی از اون کودها نمیشه دقیقاً دونست که یک حیوان خاص چه غذایی خورده و بدنش چگونه اون ها رو پردازش کرده. اما این مورد درباره کودهای شیمیایی صدق نمیکنه.

وقتی صحبت از اهمیت استفاده از کود تو کشاورزی میشه، منظور کارایی اون کود هستش. کودهای شیمیایی به تولیدکنندگان اجازه میدن تا عملکرد محصولشون رو تو یک قطعه زمین خاص به حداکثر برسونن. کود شیمیایی تا جای ممکن باعث رشد و نمو گیاهان میشه. اون ها حتی میتونن بازده قابل توجهی رو برای زمینی با کیفیت خاک ضعیف ایجاد کنن. برای آشنایی با انواع کود ها میتونین مقاله دیگه ما رو در سبزآفرین مطالعه کنین

اگرچه کودهای شیمیایی برای خاک ضعیف بسیار عالی عمل میکنن، اما تمامی قسمت های اکوسیستم از اون ها لذت نمیبرن. کودهای شیمیایی هنگام اشباع شدن از آب بارون میتونن از طریق آب روان به مناطقی برن که به اونجا تعلق ندارن. اگه این اتفاق بیفته، کود میتونه مجاری آب و منابع آب زیرزمینی رو آلوده کنه و به طور بالقوه به حیات وحش محلی یا مردم آسیب برسونه.

انواع کودهای شیمیایی

در زیر یک به یک در مورد کودهای شیمیایی صجت خواهیم کرد:

۱- کود شیمیایی نیترات

این کود حاوی نیتروژن بوده و به شکل نیترات هستش. کود نیتروژنی برای اکثر گیاهان قابل استفاده هستش، به راحتی تو آب محلول میشه و به سرعت در دسترس گیاهان قرار میگیره. تو شرایط مرطوب و غرقابی، این کود شسته شده و به شکل گاز تبدیل میشه. نیترات سدیم (۱۶درصد N)، نیترات کلسیم (۱۵٫۵۰درصد N)، نیترات پتاسیم (۱۳درصد N) تو سراسر جهان مورد استفاده قرار میگیره.

کودهای آمونیک دارای نیتروژن به شکل آمونیاک هستن و نسبت به آبیاری کاملاً مقاوم میباشن. از این رو این کود تو شرایط غرقابی هم مورد استفاده قرار میگیره. این مواد گرچه به راحتی تو آب حل میشن، اما به اندازه کودهای نیترات، به سرعت در دسترس گیاهان قرار نمیگیرن. برای تبدیل NH4 به NO3 کمی زمان لازمه. از این رو، برای محصولات کم رشد و طولانی مدت مناسب هستش. سولفات آمونیوم (۲۰درصد N)، کلرید آمونیوم (۲۴-۲۶درصد N)، آمونیوم فسفات (۱۸درصد N) به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرن.

کودهای نیترات آمونیاک حاوی نیتروژن در هر دو شکل هستن، به عنوان مثال، نیترات آمونیوم (۳۳درصد N) و نیترات آمونیوم کلسیم (۲۶درصد N). کودهای آمیدی به راحتی تو آب حل میشن و توسط میکروارگانیسم های موجود در خاک تجزیه میشن، این مواد به آمونیک و سپس به نیترات تبدیل میشن تا تو دسترس گیاهان قرار بگیرن. اوره ارزونترین کود نیتروژن هستن. تو خاک، اوره توسط میکروارگانیسم های خاک تجزیه میشه و در برابر آبیاری و غرقابی شدن هم مقاوم هستش.

۲- کود شیمیایی فسفات

در كنار نيتروژن، فسفر کمترین ماده مغذی تو خاکه! کودهای فسفات محلول در آب، حاوی فسفات به شکل بسیار محلول (H2PO4) هستن و بنابراین به راحتی در دسترس گیاهان قرار میگیرن، به عنوان مثال، سوپر فسفات ساده (۱۶ تا ۱۸ درصد فسفات)، سوپر فسفات دو برابر (۳۲ درصد  فسفات) و سوپر فسفات تریپل (۴۲ درصد فسفات).

کودهای فسفاتیک محلول تو اسید سیتریک که به راحتی تو آب های اسیدی یا دارای اسیدهای ضعیف حل میشه و حاوی فسفر به شکل قابل دسترس هستش. آهن گدازی که محصول فرآورده های آهن و فولاد هستش و سرشار از فسفره (۱۸ درصد فسفات). کودهای فسفات نامحلول، در آب حل نمیشن و کمی تو اسیدهای ضعیف مثل اسید سیتریک حالت محلول دارن.

۳- کود شیمیایی پتاس

عمده ترين کودهای شیمیایی شامل سولفات پتاسيم (۵۰ درصد K20) و کلروپتاس (۶۰ درصد K2O) هستن. ان پی کا (NPK) کودهای کامل و پیچیده ای هستن که برای تأمین هر سه ماده مغذی اصلی طراحی شدن و در درجه بندی های مختلفی علامت گذاری میشن که نشون دهنده درصد ازت (N) ، فسفر (P2O5) و پتاس (K2O) هستش.

مزایای استفاده از کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی کنترل بیشتری بر میزان مواد مغذی مورد نیاز گیاهان نسبت به سایر مواد آلی اون ها دارن. قبل از تصمیم گیری در مورد استفاده از این کودها، مهمه که جوانب مثبت اون ها رو بسنجین که به شرح زیر هستن:

استانداردهای پاکی

کنترل زیادی از لحاظ مقدار هر ماده مغذی موجود تو کودهای شیمیایی وجود داره. به عنوان مثال، چمن ها اغلب به مقادیر زیادی ازت و مقادیر کمتری از فسفر و پتاسیم نیاز دارن. استفاده از یک کیسه کود پُر ازت کار رو آسون میکنه، چون عناصر غیر ضروری دیگه ای رو به خاک اضافه نمیکنه.

حتی اگه کود آلی غنی از نیتروژن باشه، محدودیتی در مقدار نیتروژن حاصل از ضایعات کود وجود داره. ولی کودهای شیمیایی این محدودیت ها رو ندارن. میتونین کودهای فراوری شده ای رو تقریبا با هر مشخصه و مقدار مشخصی خریداری کنین. مدفوع حیوانی و توده های کمپوست گاهی حاوی بذر علف های هرز و گیاهان ناخواسته ای هستن. همچنین ممکنه حاوی تخم حشرات هم  باشن.

اما یک کارخانه تولید کود شیمیایی امکان کنترل کامل فرآیند تولید رو فراهم میکنه. هنگام خرید کیسه ای از کودهای شیمیایی که کیفیت بالایی دارن، میتونین اطمینان حاصل کنین که آفات و علف های هرز کود رو تهدید نمیکنن، اما کودهای آلی و ارگانیگ شاید به راحتی نتونن این امکان رو فراهم کنن.

قابل دسترس بودن

کودهای آلی اغلب غنی از مواد مغذی هستن و برای گیاهان بسیار مفیدن. متأسفانه، مواد مغذی موجود در اون ها بلافاصله برای استفاده گیاهان در دسترس نیستن. کود کمپوست، کود دامی و سایر کودهای آلی ماهیت پیچیده ای دارن. مواد مغذی مورد نیاز گیاه، تا زمانی که میکروب ها و باکتری های موجود تو خاک هنوز وجود دارن، غیر قابل مصرف هستن.

اما کود شیمیایی این مزیت رو داره که فوراً برای گیاهان مورد استفاده قرار بگیره. مواد مغذی مورد نیاز گیاهان تو کودهای شیمیایی به آسونی قابل دسترس هستن، تا گیاهان فوراً از مزایای اون ها بهره مند بشن. دسترسی فوری تغذیه ای که کودهای شیمیایی ارائه میدن، یکی از فواید اصلی اوناس، اما ممکنه باعث ایجاد یک مشکل بشه.

از اونجا که گیاهان قادرن از مواد مغذی موجود تو کود به سرعت استفاده کنن، لازمه کودهای شیمیایی در جریان بعضی از فرکانس ها قرار بگیرن. سرعت جذب مواد مغذی از طریق کودهای آلی بیشتر طول میکشه، اما این یک اثر کند رهایی (انتشار مواد مغذی به شکلی آهسته) رو ایجاد میکنه که گیاهان رو برای مدت طولانی تری شاد نگه میداره. بسته به کمبود خاک و نیازهای غذایی گیاهانی که برای پرورش انتخاب میکنین، میتونین زمان زیادی رو صرف کار در باغ کنین.

مضرات کود شیمیایی

کودهای شیمیایی از دهه ۱۹۳۰ به کشاورزان در افزایش تولید محصولات کمک شایانی کرده. این کودها در افزایش مواد مغذی گیاهات تو شرایط نامساعد آب و هوا یا تو مواقعی که گیاهان به مواد مغذی اضافی نیاز دارن، دارای چندین اثر مضر هستش. برخی از مضرات کودهای شیمیایی موارد زیر باشه:

آلودگی مسیر آبراهه ها

استفاده از کودهای شیمیایی در محصولات زراعی، میتونه اثرات منفی بر روی آبراهه ها در اثر ریزش مواد شیمیایی اضافی به داخل اون ها داشته باشه. فراوانی بیش از حد مواد مغذی موجود تو آب، باعث کاهش میزان اکسیژن میشه. ارگانیسم های زنده ای که تو آب زندگی میکنن، از اکسیژن باقی مونده استفاده میکنن. نتیجه اون، مرگ ماهی ها در اثر کاهش اکسیژن هستش!

سوختگی شیمیایی گیاه

کودهای شیمیایی دارای مقدار زیادی مواد مغذی مانند نیتروژن هستن. مصرف بیش از حد این کود تو گیاهان، ممکنه باعث زرد یا قهوه ای شدن برگ ها بشه و به گیاه و کاهش عملکرد محصول آسیب بزنه. این شرایط به عنوان سوختگی برگ شیمیایی شناخته میشه. سوختگی برگ ها، باعث پژمردگی برگ های گیاه و در نتیجه ممکنه باعث از بین رفتن کل گیاه بشه.

افزایش آلودگی هوا

ازت خیلی زیاد تو کود شیمیایی میتونه به انتشار گازهای گلخونه ای مانند دی اکسید کربن و اکسید نیتروژن در جو کمک کنه. این اثر با استفاده از مقدار زیادی از کود شیمیایی استفاده شده تو گیاهان به راحتی قابل جذب هستش. طبق آزمایش سازمان ملی اقیانوسی و جوی (NOAA)، گازهای گلخونه ای مازاد در جو، ممکنه تو افزایش دمای سطح زمین و اقیانوس نقش داشته باشن.

اسیدی شدن خاک

استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی، به دلیل کاهش مواد آلی تو خاک میتونه منجر به اسیدی شدن خاک بشه. نیتروژن اعمال شده به مزارع در حجم زیاد، با گذشت زمان به سطح خاک آسیب میزنه و در نتیجه باعث کاهش بازده محصول میشه. خاک شنی نسبت به خاک رسی بیشتر مستعد اسیدی شدن هستش و خاک رس توانایی دور کردن اثرات کودهای شیمیایی اضافی رو داره.

تخلیه مواد معدنی

استفاده مداوم از کودهای شیمیایی، مواد مغذی ضروری خاک رو تخلیه میکنه. در نتیجه، مواد مغذی تولید شده تو این خاک ها دارای ویتامین و مواد معدنی کمتری هستن. بر اساس داده های موجود، مواد مغذی موجود تو خاک هایی که از کود شیمیایی استفاده میکنن، دارای منیزیم، پتاسیم و کلسیم کمتری هستن.

پرسش و پاسخ

کلام آخر

با رشد روز افزون جمعیت جهانی و افزایش روزانه تقاضای جهانی نسبت به مواد غذایی، افزایش محصولات کشاورزی امری ضروری هستش. از طرف دیگه منابع طبیعی کشاورزی به طور جدی محدود هستن. کود شیمیایی برای تأمین مواد مغذی لازم برای رشد گیاهان، به خاک ها استفاده میشه. استفاده از این کود باعث افزایش حاصل خیزی خاک و در نتیجه بهره وری بیشتر میشه. اما باید توجه داشت کودهای شیمیایی اثرات مضر زیادی نیز برای محیط زیست دارن. در نتیجه باید به اندازه و به درستی مورد استفاده قرار بگیرن.